Van melodie tot meesterwerk

Een onbekende melodie kriebelt in je hoofd. Maar hoe breng je die tot leven? Deze blog neemt je mee in de wereld van muziek componeren, zonder potlood en papier, maar met de kracht van software.

Sonja Schwedersky

28 juni 2023 ·

9 minuten Leestijd

7.1K X Bekeken

Voor veel mensen is het iets onwerkelijks, muziek componeren. Iets bedenken dat er nog niet is en dat andere mensen vervolgens kunnen uitvoeren. Als we ons een componist aan het werk voor de geest proberen te halen, dan stellen wij ons daar een man bij voor die met potlood en papier aan de piano zit. Oude prenten van Beethoven, Mozart of Chopin bevestigen die voorstelling. Tegenwoordig wordt er nauwelijks nog met potlood en papier gecomponeerd maar met behulp van computer software. Gewoon achter de pc of laptop. Het is ook lang niet altijd meer een man die componeert, vrouwelijke componisten zijn een inhaalslag aan het maken. Omdat de software, in goedkope versie, eenvoudig en soms gratis is aan te schaffen, zijn er tegenwoordig veel hobby-componisten. 

Lees verder na de afbeelding.

Hoe gaat dat, muziek componeren

Geen enkele componist werkt hetzelfde. Componeren is een creatief proces en daardoor dus heel persoonlijk. Er zijn allerlei manieren om muziek te bedenken. Je kunt een beetje spelen op een instrument, een piano bijvoorbeeld, totdat je een leuk melodietje hebt bedacht. Als je dat melodietje vervolgens in notenschrift noteert, dan heb je gecomponeerd. 

Een voorwaarde voor componeren is dan ook dat je zelf muziek bedenkt en deze vervolgens noteert op een manier die er voor zorgt dat die muziek nogmaals kan worden gespeeld. Dat kan in notenschrift met muzieknotatie software maar tegenwoordig ook in andere muziek software. Hier komt geen notenschrift aan te pas en opent daarom de deuren voor een grote groep componisten. Iedereen die geen noten kan lezen kan met die software toch muziek componeren. 

Componeren met je toetsinstrument en pc

Een manier van componeren is het verbinden van je (toets)instrument met een muzieknotatie software programma. Terwijl je op een piano of keyboard speelt wordt hetgeen je speelt direct omgezet in notenschrift. De vraag is natuurlijk wel of dit ook componeren mag worden genoemd. De meeste mensen vinden toch dat een componist wel moet nadenken over wat hij of zij doet, en niet alleen een beetje zit te spelen terwijl de software noteert wat je doet. Daarbij heb je natuurlijk maar één instrument en componeren gaat vaak over meer instrumenten. Het componeren van een muziekstuk voor een ensemble, een orkest of voor een koor. Of voor een popgroep. 

Componeren met je hersens (en je oren)

Muziek componeren met je hersens betekent dat je in gedachten hebt wat je wilt gaan maken, je hoort de muziek als het ware in je hoofd. Je zit met potlood en papier, of tegenwoordig met je pc waarop muzieknotatie software is geïnstalleerd (en koptelefoon) en begint te noteren wat je “hoort”. Je hoeft niet per se een piano of ander instrument in de buurt te hebben. Je weet wat je wilt en hoe je dat noteert. Deze manier van componeren vereist natuurlijk wel kennis. Kennis van notenschrift maar ook van de instrumenten waarvoor je muziek bedenkt. Je compositie moet wel speelbaar zijn. Het leuke van muzieknotatiesoftware is dat je meteen kunt afspelen wat je hebt genoteerd. Je kunt dan nagaan of het zo klinkt als je dacht en nog wijzigingen aanbrengen. Dat hadden Beethoven, Mozart en Chopin niet!

Componeren met je oren

Muziek software vereist geen kennis van noten maar werkt met geluidsgolven die in lijnen zichtbaar zijn. Je kunt er van alles mee: ritmes onder zetten, kiezen uit allerlei akoestische omgevingen, vertragen en versnellen zoveel te wilt, eindeloos veel instrumenten toevoegen, galm toevoegen en meer. Een oase voor hen die weten hoe ze ermee om moeten gaan. De schrijver van dit blog, die componeert met hersens en oren, heeft les gehad maar krijgt muziek software niet onder de knie. Haar zoon echter componeert moeiteloos in muziek software zonder enige kennis van muzieknotatie. Een duidelijk geval van de kloof tussen de generatie die niet en die wel is opgegroeid met computers. 

Improviseren is dat ook componeren?

Componeren is iets anders dan improviseren. Als je improviseert, dan zit je lekker op je instrument te rommelen maar schrijf je wat je speelt niet op. Het kan dus nooit meer precies zo worden gespeeld als jij het hebt bedacht. Misschien dat je heel even componeert, op het moment dat je je improvisatie bedenkt. Het is ook zo dat improviseren vrijwel altijd binnen kaders gebeurt. Dat zien we heel duidelijk in de jazzwereld. Er is een bepaalde toonzetting en daarbinnen breng je variaties aan. Het geheel is nieuw maar niet echt vernieuwend. Componeren is altijd volledig nieuw. Een volledig nieuw bedacht muziekstuk. 

En muziek arrangeren, wat is dat

Arrangeren is het bewerken van een al bestaand stuk. Het is dus niet te vergelijken met componeren hoewel er wel overlappingen zijn. Er wordt vaak een arrangement gemaakt van een muziekstuk dat men wil uitvoeren in een andere bezetting. Het werk is bijvoorbeeld geschreven voor vier strijkinstrumenten maar er zijn vier blazers die het graag willen spelen. Het muziekstuk wordt dan zo aangepast dat het kan worden gespeeld op de blaasinstrumenten. Ook worden er vaak arrangementen gemaakt voor (veel) grotere groepen dan het ensemble waarvoor het oorspronkelijk is geschreven. Of het wordt vereenvoudigd voor een jeugdorkest of gemoderniseerd. De 5^e van Beethoven bijvoorbeeld in een jazzy uitvoering. Om te kunnen arrangeren heb je kennis nodig van notenschrift en van allerlei instrumenten. 

Muzieknotatiesoftware

Voor het componeren in notenschrift op een pc zijn er twee bekende muzieknotatieprogramma’s: Sibilius en Finale. Ze werken in grote lijnen hetzelfde. Je kunt er van alles mee, afhankelijk van de versie die je hebt aangeschaft. Er zijn goedkopere versies met minder mogelijkheden en hele kostbare versies voor beroepscomponisten. Bij zo’n softwareprogramma horen “geluiden”, en die maken de software mede zo kostbaar. Nadat je de software op je pc hebt geïnstalleerd beschik je over honderden geluiden. Het geluid van een viool, een cello, een trompet, slagwerk in alle soorten en maten, harp, zangstemmen en toetsinstrumenten. Je kiest eenvoudig de instrumenten waarvoor je wilt gaan componeren en je krijgt vervolgens een aantal notenbalken op je scherm. Voor elk instrument een aparte notenbalk, van boven naar beneden. Dat kunnen er dus bijvoorbeeld twee zijn indien je wilt gaan schrijven voor een piano en viool. Het kunnen er ook veertig onder elkaar zijn als je wilt gaan schrijven voor een groot orkest met koor en solostemmen. En alles wat daartussen zit. 

Door nootjes op de notenbalk te plaatsen begin je met componeren. Je kunt steeds luisteren naar wat je hebt gemaakt. 

Dynamiek

Dynamiek is een lastig iets op een pc. Je hebt in de notatiesoftware wel dynamiektekens en die zet je er uiteraard bij. Voor hen die niet precies weten wat dynamiek betekent in de muziekwereld: hard of zacht spelen, vertragen of versnellen, romantisch spelen, en andere aanduidingen die vertellen hoe de muziek moet worden uitgevoerd. De software wordt steeds beter maar tot op heden kan je de dynamiek nog niet zo goed horen als wanneer je instrumenten in het echt zou beluisteren. De kwaliteit van de pc speelt hierin uiteraard ook een rol. 

Muziek software

Er zijn veel verschillende muziek software programma’s. Bekende namen zijn Steinberg Cubase , FL Studio en Ableton Live. Cubase is het meest populaire muzieksoftware pakket op de markt en je kan er van alles mee. Je werkt met zogenaamde sporen die je apart kan bewerken en er zijn allerlei geluidseffecten die je kan gebruiken. Je maakt met de virtuele instrumenten muziekcomposities voor onder een film of bijvoorbeeld een dancetrack. 

In sommige programma’s is het mogelijk om je compositie daarna in notenschrift te laten omzetten zodat het ook op papier komt en je het kunt uitgeven. Logic Studio Live is muziek software speciaal voor gebruik op een Mac. Voor veel programma’s geldt dat je een demo kunt downloaden die je gratis kan gebruiken. Je kunt dan nagaan of het wat voor je is en later besluiten het programma aan te schaffen. Denk aan enkele honderden euro’s voor aanschaf. Met alleen een demo kom je er niet want meestal is het niet mogelijk datgene dat je hebt gecomponeerd op te slaan zodat je er later mee verder kunt. 

Geld verdienen met componeren

Geld verdienen met muziek componeren is heel moeilijk. Het lukt je alleen als je geweldig goed bent of een “kruiwagen” hebt. Of veel geld. De componistenmarkt is aardig verzadigd, vooral ook omdat het binnen bereik van een grote groep mensen is gekomen. Binnen de klassieke wereld, waar voornamelijk met notatiesoftware wordt gewerkt, is groepsvorming van toepassing, ook omdat de meeste componisten een opleiding hebben gevolgd aan een conservatorium. Zij kennen elkaar en vormen een groep waar je als buitenstaander maar moeilijk tussen komt. In de meer moderne richting, mensen die met muzieksoftware werken en doorgaans geen opleiding hebben gevolgd, is de concurrentie erg groot. 

De overheid heeft een paar jaar geleden de subsidiekraan voor cultuur flink dichtgedraaid. Veel orkesten en andere kunstgezelschappen zijn hierdoor in de problemen gekomen en zelfs opgeheven. Dit betekent ook voor de componisten minder werk. Zij krijgen veel minder opdrachten vanuit die orkesten en andere (muziek)gezelschappen. De grote en vrijwel enige muziekgeldschieter Fonds Podiumkunsten moet de haar ter beschikking staande gelden verdelen over een grote groep kunstenaars. Denk aan orkesten en bands maar ook koren, opera, toneelgezelschappen, dansgroepen en componisten. Voor die laatste groep resteert maar een klein beetje geld dat doorgaans ook nog eens wordt verdeeld over de componisten die hun sporen al hebben verdiend. Voor nieuwkomers is dan ook weinig ruimte. 

Heb je zelf voldoende middelen dan kan je in eigen beheer je muziek uitgeven. Wil je het professioneel aanpakken dan brengt dat veel kosten met zich mee. De uitvoerende musici, de opnamestudio en producer kosten geld. Er zal ook vooraf moeten worden gerepeteerd. Daarvoor moet soms een ruimte worden gehuurd en de musici krijgen ook voor de repetities een vergoeding. Een opname van een paar minuten muziek kost daardoor al snel een paar duizend euro. 

Eerste publicatie op: 16 oktober 2019

• Deel Artikel:

Componeren Muziek Software / Applicaties

Geschreven door: Sonja Schwedersky

Van De Schrijverije

Sonja Schwedersky is de oprichter van Tekstbureau De Schrijverije (2005). Vanaf haar jonge jaren volgde zij een tweeledig pad: een zakelijk en een creatief. Een rechtenstudie en een conservatorium opleiding. Zowel als schrijver en als componist is haar carrière succesv...

Meer informatie