Wat is TBS

Wie regelmatig het nieuws volgt krijgt zo nu en dan opgelegde straffen te horen die uitgesproken zijn door rechters in strafrechtzaken. Een van de opgelegde maatregelen die je regelmatig voorbij hoort komen is TBS. Wat is TBS, waar dient het voor, zijn er meerdere varianten die opgelegd kunnen worden, is het verplicht en hoe lang duurt TBS eigenlijk? De maatregel TBS wordt in ieder geval en op regelmatige basis opgelegd door de rechter wanneer het gepleegde misdrijf door een stoornis niet of niet volledig aan de dader toegerekend kan worden. 

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

7 minuten Leestijd

5.1K X Bekeken

Lees verder na de afbeelding.

Waar staat TBS voor?

TBS hoor je zo nu en dan dus voorbij komen in het nieuws bij een uitspraak van een rechter in een strafzaak. Maar waar staat het voor? TBS is de afkorting van ‘terbeschikkingstelling’. Terbeschikkingstelling is op haar beurt ‘de feitelijke behandeling van een stoornis’. TBS kan dus door de rechter worden opgelegd wanneer het misdrijf niet of niet volledig aan de veroordeelde toegerekend kan worden. Dit kan komen doordat er sprake is van een persoonlijkheidsstoornis of een ernstige psychiatrische stoornis waar de veroordeelde niets aan kan doen. Dit wordt ook wel ‘ontoerekeningsvatbaar’ genoemd. Er zijn verschillende vormen van toerekeningsvatbaarheid waarmee de rechter rekening moet houden bij zijn veroordeling. Daarbij komt dat TBS alleen opgelegd zal worden wanneer het gevaar bestaat dat de veroordeelde opnieuw de fout in zal gaan. Door het opleggen van TBS wordt de samenleving in ieder geval beschermd tegen deze mensen die door hun stoornis geweldsdelicten plegen. 

Welke vormen van toerekeningsvatbaarheid zijn er?

Het strafrecht kent 5 verschillende vormen van toerekeningsvatbaarheid. Deze vijf vormen zijn: 

• Volledig toerekeningsvatbaar: Hierbij is er dus geen sprake van een stoornis of is de stoornis niet aantoonbaar van invloed geweest op het delict.
• Enigszins verminderd toerekeningsvatbaar: Hierbij is er sprake van een geringe stoornis of is de stoornis van een geringe invloed geweest op het delict.
• Verminderd toerekeningsvatbaar: Hierbij is er sprake van een ernstige stoornis die een grote invloed heeft gehad op het plegen van het delict.
• Sterk verminderd toerekeningsvatbaar: Hierbij is er sprake van een combinatie van een ernstige of een heel ernstige stoornis die zoveel invloed had op de veroordeelde dat hij of zij maar gedeeltelijk verantwoordelijk gehouden kan worden voor het gepleegde delict.
• Volledig ontoerekeningsvatbaar: Hierbij vloeit het delict volledig voort uit de stoornis.

Wanneer het vermoeden bestaat dat een verdachte wel of niet toerekeningsvatbaar is geweest ten tijde van het plegen van het delict, zal de verdachte geobserveerd en onderzocht moeten worden in een psychiatrische observatiekliniek. Hier wordt onderzocht welke vorm van toerekeningsvatbaarheid de verdachte heeft. In Nederland wordt dit in het Pieter Baan Centrum gedaan. De verdachte is niet verplicht mee te werken aan het onderzoek. 

Welke soorten TBS zijn er?

Afhankelijk van de toerekeningsvatbaarheid van de dader kunnen er twee soorten TBS door de rechter opgelegd worden. Deze twee vormen zijn: 

• TBS met bevel tot verpleging (ook wel TBS met dwangverpleging genoemd). De terbeschikkingstelling zal dan in een gesloten tbs-kliniek uitgevoerd worden. De veroordeelde kan de kliniek dus niet uit. Iedere twee jaar zal er worden beoordeeld of de periode verlengd moet worden. Deze verlenging gebeurt met 1 of 2 jaar. Hierna wordt er opnieuw beoordeeld.  
• TBS met voorwaarden. In deze vorm wordt de veroordeelde niet binnen de tbs-kliniek vastgehouden, maar moet de veroordeelde zich op vaste dagen en tijdstippen melden voor behandeling of medicatie. Natuurlijk mag er ook geen nieuwe delict gepleegd worden. Mocht de veroordeelde zich niet aan deze voorwaarden houden, dan kan de TBS met voorwaarden omgezet worden naar TBS met bevel tot verpleging. Hierdoor komt de veroordeelde alsnog vast te zitten in een tbs-kliniek. TBS met voorwaarden duurt maximaal negen jaar en kan worden opgelegd in combinatie met een celstraf van maximaal drie jaar.

Wanneer gaat TBS in?

Wanneer de rechter een uitspraak doet in een zaak, dan kan hij ervoor kiezen om de verdachte een gevangenisstraf op te leggen voor het gedeelte waarvoor hij of zij wel toerekeningsvatbaar is geweest. Het kan dus voorkomen dat de rechten zowel gevangenisstraf als TBS oplegt. Wanneer er een gevangenisstraf en TBS opgelegd wordt, dan gaat de TBS pas in wanneer de gevangenisstraf uitgezeten is. Omdat TBS een maatregel is die erop gericht is om de samenleving te beschermen tegen het gevaar van de veroordeelde, maar er ook op gericht is om de veroordeelde te behandelen aan een of meerdere stoornissen, kun je de vraag stellen of het niet zinvoller is om de veroordeelde direct te helpen met de stoornis, dan daar pas na soms jaren aan te beginnen. Het kan zomaar zo zijn dat een veroordeelde eerst 15 jaar in de gevangenis moet zitten voor er überhaupt aan de behandeling van zijn stoornis begonnen kan worden. Wat is TBS dan nog waard en zou het niet zinvoller zijn om naast de gevangenisstraf al direct met behandeling te beginnen? 

Is TBS verplicht?

Nederland kent in haar wet geen dwangbehandeling. Dit houdt in dat ook iemand aan wie TBS opgelegd is niet verplicht kan worden hier aan mee te werken. Ook al wordt er wel TBS met bevel tot verpleging opgelegd door de rechter. Het uiteindelijke doel van TBS is om de samenleving te beschermen en om herhaling te voorkomen. Wanneer de veroordeelde dus niet mee wil werken aan de terbeschikkingstelling en er op die manier dus niets aan de stoornis van de verdachte gedaan kan worden, zal het gevaar op herhaling blijven bestaan. Uiteindelijk zal dat voor de veroordeelde betekenen dat hij of zij op een langdurige verblijfsafdeling geplaatst zal worden zonder dat er uitzicht is op het verlaten van de TBS-kliniek. Doordat de veroordeelde weet dat hij of zij door deze weigering tot meewerken nooit terug zal keren in de maatschappij, ontstaat er wel een zekere indirecte dwang om mee te werken aan de eigen behandeling. 

Hoe lang duurt TBS?

De gemiddelde lengte van de behandeling in een TBS-kliniek duurt gemiddeld gezien zo’n zeven tot acht jaar. Alleen kan dit nooit van te voren vastgesteld worden en zal er in geen van de gevallen een einddatum bekend zijn van deze terbeschikkingstelling. Tijdens de behandeling zal er eens in de twee jaar een verlengingszitting plaatsvinden bij de rechter. De veroordeelde is hierbij aanwezig evenals zijn of haar advocaat. Iedere keer kan een maatregel met maximaal twee jaar verlengd worden. Hierna wordt er opnieuw gekeken of de maatregel verlengd moet worden of niet. Wanneer er met verlenging er een totale duur van meer dan zes jaar ontstaat, dan moet er advies uitgebracht worden door twee onafhankelijke gedragsdeskundigen. De rechter kan ook een voorwaardelijke beëindiging van de maatregel uitspreken. Dit houdt niet in dat de veroordeelde dan direct van de TBS af is en direct in de maatschappij vrijgelaten wordt. Eerst zal er een periode van TBS met voorwaarden gaan gelden. Aan de hand van de ontwikkeling die de veroordeelde zal doormaken zal er steeds iets meer vrijheid gegeven worden dan wel weer ingenomen worden. 

Veelgestelde vragen

Eerste publicatie op: 5 december 2020

• Deel Artikel:

Rechtbank

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie