Triage: het snel beoordelen van slachtoffers

Tijdens de coronapandemie hoorden we nogal eens het woord triage: het in de medische wereld snel beoordelen van slachtoffers. Wat betekent dat precies en waar en wanneer wordt triage ingezet? Er bestaat ook ‘omgekeerde triage’ en ook daarover vertellen we in dit blog meer. En wat betekent code zwart, als we het hebben over triage. 

Team Kennisdomein

13 juli 2023 ·

6 minuten Leestijd

658 X Bekeken

Ontstaan van het begrip triage 

Het woord triage is afkomstig van het Franse woord ‘trier’ dat ‘sorteren’ betekent. In het woord triage zit ook het woord ‘tri’ verborgen, het Latijns voor ‘drie’. Aanvankelijk werden slachtoffers dan ook in drie categorieën onderverdeeld, tegenwoordig zijn er meer categorieën. 

De drie categorieën waren: 

• Onbehandelbaar
• Ter plekke te behandelen
• Naar het ziekenhuis

Triage als manier om snel slachtoffers te beoordelen werd voor het eerst gebruikt in de tijd van Napoleon. De Franse chirurg Dominique Jean Larrey, in dienst van het leger van Napoleon, gebruikte triage om de gewonde militairen medisch snel te beoordelen. Dat was een grote verandering want tot dat moment werden gewonden geholpen volgens militaire rang en niet volgens urgentie. Op grote schaal werd triage voor het eerst ingezet tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Lees verder na de afbeelding.

Wat betekent triage precies

Tijdens een triage beoordeelt een zorgverlener de urgentie waarmee een ziek of gewond persoon moet worden geholpen. Als er sprake is van grote ongevallen of van rampen, wordt dit door speciale triagisten gedaan.  Deze triagisten zijn meestal geen artsen maar hebben wel een speciale opleiding gevolgd. Triage vindt plaats volgens een vaste methode, die overigens per land kan verschillen.  

Het doel van triage

Doel van triage bij grote ongevallen en rampen is te bepalen hoe snel een ziek of gewond persoon hulp nodig heeft. Zo kan worden bepaald wie het eerst moet worden geholpen en wie nog een bepaalde periode kan wachten op hulp. 

In de gewone gezondheidszorg, dus zonder dat sprake is van een ramp of iets dergelijks, wordt ook gekeken naar wát voor hulp nodig is. Triage kan bijvoorbeeld ook worden ingezet om te bepalen naar welke patiënt de ambulance het eerst moet. 

Waar wordt triage ingezet

Triage was aanvankelijk iets dat werd ingezet bij gebeurtenissen met veel gewonden tegelijkertijd. Denk aan een pandemie, een oorlog, natuurramp of andere calamiteit. Inmiddels wordt triage breder ingezet, vooral als gevolg van gebrek aan zorgpersoneel. Zo zal de assistente van de huisarts triage doen om te bepalen welke patiënt vandaag of morgen moet worden gezien, of huisbezoek nodig is of wellicht naar een andere zorgverlener dient te worden doorgestuurd. Dit beoordelen van benodigde zorg vindt ook plaats bij andere zorgverleners waar iemand zich zonder verwijzing van een arts kan laten behandelen. Bijvoorbeeld een fysiotherapeut of optometrist. Een optometrist is iemand die afwijkingen aan de ogen kan bepalen. Hij of zij kan de patiënt dan, na onderzoek, verwijzen naar een oogarts of naar een opticien. 

Triage wordt ook toegepast op de spoedeisende hulp van ziekenhuizen, bij de Meldkamer van de Ambulancezorg en bij de huisartsenpost. Vaak doet de telefoniste een eerste triage, bij aankomst in het ziekenhuis of bij de huisartsenpost de assistente, waarna de arts pas in beeld komt. 

Aan deze werkwijze kleven wel risico’s, immers, iemand die niet is opgeleid tot arts neemt in eerste instantie al zeer belangrijke beslissingen. Dat dit steeds vaker voorkomt is een effect van de overbelasting van de zorg en het gebrek aan zorgpersoneel. Wel is het zo dat telefonisten en assistenten in de zorg hiervoor een opleiding hebben gevolgd en vaak zeer ervaren zijn. 

De Nederlandse Triage Standaard

In Nederland werken we met de Nederlandse Triage Standaard, de NTS. Daarin zijn zes urgenties opgenomen:

0: uitval, resuscitatie = reanimatie
1: instabiel, direct levensgevaar = onmiddellijk hulp
2: bedreiging, orgaanschade = zo snel mogelijk hulp
3: reële kans op schade = binnen enkele uren hulp
4: (zeer) kleine kans op schade = binnen 24 uur hulp
5: geen kans op schade = de volgende werkdag hulp

Deze triage geeft dus alleen uitkomst over de snelheid waarmee moet worden gehandeld. Daarnaast wordt ook geadviseerd, afhankelijk van de uitkomst, over vervolgacties. Moet er een ambulance naar de patiënt? Kan de patiënt zelf naar de spoedeisende hulp of naar huisartsenpost of volstaat wellicht een zelfzorgadvies? Bij het geven van dit advies speelt meer mee. Bijvoorbeeld hoe ver de patiënt van een huisartsenpost verblijft en op welke locatie een arts aanwezig is. 

Omgekeerde triage

Zoals het woord al doet vermoeden wordt bij omgekeerde triage de triage ‘omgekeerd’. Dit betekent dat er niet wordt gekeken naar wie het eerst hulp nodig heeft, maar wie het snelst weer ‘op de been’ kan worden geholpen. Deze manier van toepassen van triage komt vooral voor tijdens oorlogen maar bijvoorbeeld ook als door een ramp veel hulpverleners zijn getroffen. Het is dan belangrijk dat zo snel mogelijk, zoveel mogelijk hulpverleners worden verzorgd, zodat zij weer aan de slag kunnen om anderen te helpen. 

Triage tijdens de coronapandemie; code zwart

In de zorg, en daarbuiten, wordt ook gewerkt met kleurcodes. Denk aan de waarschuwingen met betrekking tot het weer. Met een kleurcode, een visualisatie, maak je nog sneller duidelijk hoe urgent (of gevaarlijk) iets is. 

Voor triage gelden de volgende kleurcodes:

• Blauw: niet urgent. Indien mogelijk hulp binnen 4 uur
• Groen: standaard. Indien mogelijk hulp binnen 2 uur
• Geel: urgent. Indien mogelijk hulp binnen 1 uur
• Oranje: zeer urgent. Indien mogelijk hulp binnen 10 minuten
• Rood: acuut. Er wordt direct hulp geboden 

Maar wat te doen als er teveel patiënten vallen onder code rood en directe hulp voor alle patiënten niet mogelijk is? In dat geval spreken we van code zwart. Deze code komt in Nederland eigenlijk nooit voor, maar tijdens de coronapandemie scheelde het niet veel.  Er waren veel IC-bedden nodig maar door de grote instroom van patiënten raakten deze bedden vol. Er is een limiet aan dergelijke medische plekken, artsen en verplegend personeel. Wat doe je als je tegelijk vier patiënten code rood hebt en maar één bed? In een dergelijke situatie komt code zwart aan de orde. 

Bij code zwart moet nog een andere afweging worden gemaakt, dan een strikt medische. Want welke van de vier patiënten mag in dat ene beschikbare bed? Daarvoor moeten strikte regels worden opgesteld vanuit ethische uitgangspunten. 

Mag de jongste in dat ene bed? Degene die nét iets zieker is, of juist degene die de meeste kans op genezing heeft? En hoe kan je dat tevoren weten? Wordt er onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen, het wel of niet hebben van een andere ziekte, er sprake is van overgewicht of rookt c.q. drinkt de patiënt of is deze verslaafd aan verdovende middelen?

Gelukkig is het -net- niet tot code zwart gekomen tijdens de coronapandemie. Het opstellen van dergelijke regels is verschrikkelijk lastig en ook het uitvoeren ervan is voor artsen een zware belasting. Om nog maar niet te spreken van het verdriet van familie van patiënten die uiteindelijk geen bed krijgen. 

Eerste publicatie op: 13 juli 2023

• Deel Artikel:

Zorg

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie