Heb ik een jetlag

Een jetlag is een tijdelijke slaap-waakstoornis. Een jetlag kan optreden als je in korte tijd een lange afstand aflegt én door meerdere tijdzones reist. Het verschilt per persoon of je klachten krijgt die bij een jetlag horen. In deze blog lees je wat een jetlag is, wat de oorzaken van een jetlag zijn en wat je kunt doen om de klachten te minderen.

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

7 minuten Leestijd

3.7K X Bekeken

Inhoudsopgave

Lees verder na de afbeelding.

Wat is een jetlag?

Een jetlag is een tijdelijk slaapprobleem. Dat slaapprobleem wordt een tijdelijke slaap-waakstoornis genoemd. Een jetlag kan een paar dagen duren en heeft een aantal oorzaken.

Oorzaken:

verstoring van de biologische klok;
door hoeveel tijdzones je reist;
vliegrichting.

Biologische klok

Wij hebben in ons lichaam een biologische klok. Onze biologische klok regelt onder andere vanuit onze hersenen het slaap- en waakritme. De cellen in onze hersenen vertellen jou wanneer het tijd is om te gaan slapen en wanneer het tijd is om op te staan en dat noemen wij het slaap- en waakritme. Als jouw slaap- en waakritme niet overeenkomt met de lokale tijd van de bestemming waar je bent aangekomen, dan kan je last krijgen van een slaap-waakstoornis.

Het slaap- en waakritme vindt elke 24 uur opnieuw plaats (eigenlijk duurt het net iets langer dan 24 uur). De cellen in onze hersenen die het slaap- en waakritme aansturen noemen wij de hypothalamus. De hypothalamus heeft onder andere de taak om het 24-uursritme bij te houden zoals:

het slaap- en waakritme (wanneer het tijd is om te gaan slapen en op te staan)
jouw behoefte aan eten en drinken
jouw behoefte aan warmte en kou
jouw behoefte aan seks
enzovoort

Voorbeeld: Als je naar Bali (Bali ligt in Azië, in het oosten) reist en je komt klaarwakker op je bestemming aan, dan komt jouw biologische klok niet overeen met de lokale tijd van Bali. Op Bali is het namelijk al laat in de avond, terwijl jouw biologische klok jou vertelt dat het niet laat in de avond is en het helemaal nog geen tijd is om te gaan slapen. Jouw biologische klok vertelt jou dat je klaarwakker bent. Dat kan betekenen dat je klachten krijgt die bij een jetlag horen, want je kan nog niet gelijk wennen aan de nieuwe tijd, de lokale tijd, op Bali.

De biologische klok is niet bij iedereen hetzelfde. Sommige mensen zijn ochtendmensen en sommige mensen zijn avondmensen.

Ochtendmensen gaan graag vroeg naar bed en staan graag ’s ochtends vroeg op
Avondmensen gaan graag laat naar bed en slapen ’s ochtends graag uit

Jouw slaap- en waakritme kan verschillen van het ritme van jouw partner, moeder, vader, broer, zus, enzovoort. Jouw broer kan bijvoorbeeld een avondmens zijn, terwijl jij een ochtendmens bent.

Hoeveel tijdzones

De wereld is verdeeld in tijdzones. Tijdzones zijn denkbeeldige lijnen (zones) en die lijnen lopen van de Noordpool naar de Zuidpool. De wereld is verdeeld in 40 tijdzones. Dat zijn 40 denkbeeldige verticale zones. Eén tijdzone is een gebied op de wereld met dezelfde tijd. Als je één tijdzone naar het oosten verplaatst, dan is het in dat gebied één uur later. Als je één tijdzone naar het westen reist, dan is het één tijdzone vroeger en is het dus één uur vroeger.

Als je in een korte tijd een lange afstand aflegt, dan reis je door verschillende tijdzones en is het mogelijk dat je een jetlag krijgt. Daar komt ook nog bij dat hoe groter het tijdsverschil is hoe langer een aanpassing van de biologische klok kan duren.

Als je in korte tijd door verschillende tijdzones hebt gereisd, dan moeten alle lichaamsritmes (slaap- en waakritme, honger, dorst, warm, koud, enzovoort) zich aan de tijd in de nieuwe tijdzone aanpassen. Deze aanpassing kost tijd. Dat kan wel een paar dagen duren.

Als je van Amsterdam naar Kaapstad (dat ligt in Zuid-Afrika) reist, dan is er geen tijdverschil, want je bestemming bevindt zich niet in een andere tijdzone. Dat komt omdat je van het noorden naar het zuiden reist zonder dat je verschillende tijdzones doorkruist. Je kan geen jetlag krijgen als je niet door een verschillende tijdzones reist.

Vliegrichting

De vliegrichting kan een oorzaak van een jetlag zijn. Als je van het westen naar het oosten vliegt, kan je meer of eerder klachten krijgen, dan wanneer je van het oosten naar het westen vliegt. Dat komt omdat je tijd verliest als je van het westen naar het oosten vliegt.

Als je naar het oosten vliegt is het later en verlies je tijd/uren. Je raakt dus tijd (ten opzichte van je biologische klok) kwijt zodra je op je verre bestemming in het oosten bent aangekomen.

Als je van het oosten naar het westen vliegt, dan heb je minder last van een jetlag. Dat komt omdat de dag langer duurt.

Als laatste zijn er ook nog andere mogelijke oorzaken die ervoor zorgen dat je eerder klachten krijgt die bij een jetlag horen, zoals:

je lichamelijk conditie (misschien ben je al heel moe of heb je last van stress)
wat je eet en drinkt (denk aan te veel alcohol)

Symptomen van een jetlag

Het is goed om te weten wat een jetlag met je lichaam doet, zodat je een jetlag kan herkennen. Als eerste is het goed om te weten dat je echt ziek kan worden van een jetlag. De symptomen van een jetlag verschillen per persoon. Gelukkig verdwijnen deze symptomen na een paar dagen. Het kan zijn dat jij je alleen maar moe voelt en geen andere klachten hebt en weer anderen hebben vele klachten. Symptomen:

Vermoeidheid
Minder energie
Verminderde concentratie
Maagklachten
Moeite met slapen
Minder tot geen trek

Ook kan je mogelijk meer klachten hebben naarmate je ouder wordt. Dat komt omdat de biologische klok bij ouderen mogelijk minder goed functioneert.

Tips om minder last te hebben van een jetlag

Voor jouw vertrek door verschillende tijdzones kan je alvast een aanpassing aan je biologische klok doen: vertraag of versnel de biologische klok:

Een paar dagen voor vertrek naar verre bestemming jouw bedtijden verschuiven. Reis je naar het oosten dan ga je eerder naar bed en reis je naar het westen dan ga je later naar bed;
Horloge alvast aanpassen naar de lokale tijd van de bestemming (als dat kan);
Vermijd alcohol aan boord. Dat kan de kans op een jetlag verkleinen. Alcohol kan namelijk het slapen verstoren;
Drink bij voorkeur geen cafeïne aan boord. In koffie en energiedrankjes zit cafeïne;
Drink voldoende water;
Beweeg voldoende;
Eet net voor de vlucht geen zware maaltijden;
Als je wilt slapen tijdens een vlucht dan is het raadzaam om oordopjes mee te nemen, een slaapmasker en/of een dekentje. Er zijn niet altijd voldoende dekentjes aan boord van het vliegtuig. Lees ook de blog stewardess zijn waar ook over jetlag en intercontinentaal vliegen wordt verteld;
De eerste twee dagen op bestemming geen cafeïne en alcohol drinken en drink voldoende water;
Op de bestemming is het belangrijk om ook naar buiten te gaan. Buitenlicht is goed om je biologische klok te laten wennen aan de lokale tijd.

Wat moet je vooral niet doen als je een jetlag hebt

Het is vooral belangrijk om het de eerste dag, de dag van aankomst op je bestemming, rustig aan te doen. Het is verstandig om niet direct al een activiteit te doen. Ook is het belangrijk om je slaapritme aan te passen aan de lokale tijd. Dat kan voor sommigen lastig zijn, maar proberen kan altijd!

Behandeling van een jetlag

Er zijn programma’s om mensen snel in het ritme van de lokale tijd te brengen. Veel hotels bieden dergelijke behandelingen aan. Zo biedt het Okura hotel een jetlag-programma aan voor reizende ondernemers die direct aan het werk moeten. Dat programma bestaat onder andere uit licht, sport en een passend dieet.

Eerste publicatie op: 26 mei 2022

Deel Artikel:

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie