Duitsland in Europa

De grootste economie van de Europese Unie is die van Duitsland. Het land heeft in de Europese economie een aandeel van ruim 21 procent. Het grondoppervlak van Duitsland in Europa is ook behoorlijk. Toch komt het land hiermee pas op de vierde plaats binnen de EU. Frankrijk, Spanje en Zweden zijn groter. Kijken we naar het inwonertal, dan staat Duitsland met meer dan 80 miljoen inwoners duidelijk op de eerste plaats. Frankrijk volgt met bijna 63 miljoen, Spanje met 50 miljoen en Zweden met slechts 10 miljoen inwoners. Het grote inwonertal en de kracht van de Duitse economie, maken het land tot een belangrijke speler in Europa.

Team Kennisdomein

24 juni 2024 ·

7 minuten Leestijd

3.8K X Bekeken

Lees verder na de afbeelding.

Centrale macht bedreiging voor Europa?

Het gedeelde Duitsland vloeide begin jaren ’90 van de vorige eeuw weer samen tot één groot geheel. Hoewel de beweging in politiek opzicht onomkeerbaar was waren nogal wat mensen bang. Zij vreesden dat er opnieuw een sterke macht in centraal Europa zou ontstaan die een bedreiging zou vormen voor de rest van Europa. Een verstandige politiek heeft ervoor gezorgd dat dit niet gebeurde. Duitsland is tegenwoordig volledig ingebed in Europa. Het land kan niet zonder de EU en de EU kan niet zonder deze sterke economie. Typerend is een uitspraak van bondskanselier merkel in mei 2020. Ze zei toen: ‘De natiestaat alleen heeft geen toekomst. Met Duitsland zal het op lange termijn alleen goed gaan als het met Europa goed gaat’.

Gedecentraliseerde natiestaat met sterke grondwet

Het Duitsland van vandaag is een natiestaat met een sterk gedecentraliseerd gezag. Dit is in alles merkbaar. Je ziet het aan de deelstaten waaruit het land bestaat. Die spreken een stevig woordje mee in de landelijke politiek. Ook onderhouden ze eigen contacten met andere landen binnen de Europese Unie en beschikken ze over eigen vertegenwoordigers in de Europese hoofdstad Brussel. Je ziet het ook aan de gedecentraliseerde tv-kanalen waarover het land beschikt. Die maken centraal aangestuurde propaganda onmogelijk. Ook de grondwettelijke rechten in Duitsland zijn sterk verankerd. Duitse burgers kunnen daar zelfs rechtstreeks een beroep op doen. In Nederland is dit niet mogelijk. Ook mogen in Nederland door de rechter geen wetten aan onze grondwet worden getoetst.

Van keizerrijk tot hereniging

De deelstaten hebben niet altijd bestaan. Tot in de 16^e eeuw waren verschillende delen van het huidige Duitsland als Keizerrijk met elkaar verenigd. Toen dit uit elkaar viel ontwikkelden zich de losse vorstendommen. De vorsten verdwenen en Von Bismarck formeerde in 1870 de Duitse eenheidsstaat. Na twee verloren Wereldoorlogen (WO I & WO II) en een deling tot in 1989, vormt het Duitse grondgebied opnieuw een eenheid. Dit neemt niet weg dat het Duitsland dat in 1990 ontstond, een flink stuk van zijn oorspronkelijke landsdelen in het oosten definitief heeft moeten prijsgeven.

Duitsland als bron van wetenschap en cultuur

Ondanks de dramatische gebeurtenissen in haar geschiedenis, heeft Duitsland altijd een vooraanstaande rol gespeeld op het gebied van cultuur en wetenschap. Het land bracht bekende componisten voort zoals Johann Sebastian Bach en Ludwig von Beethoven. De Duitse filosofen Immanuel Kant, Georg Hegel en Friedrich Nietzsche legden een stevige basis voor de huidige wetenschapsgebieden filosofie, sociologie en psychologie. Ook schrijvers als Johann Wolfgang von Goethe en Thomas Mann behoren tot de meest bekende klassiekers.

Van kolen en staal tot Europese Unie

Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft Duitsland zich samen met Frankrijk ingezet voor Europese integratie. Het eerste belangrijke samenwerkingsverband daarbij was de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). De productie van kolen en staal in Frankrijk en Duitsland werd zoveel mogelijk met elkaar verweven. Die gezamenlijke productie werd onder een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit geplaatst. Door deze onderlinge afhankelijkheid zou oorlogsproductie met deze belangrijke producten onmogelijk worden. Via de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese Gemeenschap (EG) ontstond de huidige Europese Unie (EU). Het tegenwoordige Duitsland is een grote nettobetaler aan de EU. Daarmee draagt het land het Europese project in financieel opzicht, maar bouwt het voor zichzelf ook aan een groot afzetgebied voor exportproducten. Die export leidt in Duitsland tot een flinke economische groei.

Overeenstemming Duitsland en Frankrijk altijd nodig

Hoewel de Europese Unie als geheel over 450 miljoen inwoners beschikt, is vooral de stem van de economisch sterkere lidstaten van belang. Gaat het binnen Europa om politieke stabiliteit, dan is afstemming tussen Duitsland en buurland Frankrijk steeds een eerste vereiste. De Duitse bondskanselier Angela Merkel verwees hier ook naar toen ze op 29 juni 2020 het overleg over het Coronaherstelfonds afsloot. Dit herstelfonds was oorspronkelijk een Frans plan van president Emmanuel Macron, waar Merkel tegen was. Onder druk van de omstandigheden wijzigde zij haar standpunt en werd het Coronaherstelfonds een belangrijk resultaat van het Duitse EU-voorzitterschap.

Centrale aansturing versus decentrale vrije markt

De afstemming met buurland Frankrijk is niet altijd gemakkelijk. Van oudsher vormt de Franse politiek een tamelijk centralistische macht. Voor de komst van de euro was de Franse overheid gewend om actief te kunnen ingrijpen in haar economie. In Duitsland geldt een heel andere visie op de economie. Hier wordt uitgegaan van een sociale markteconomie zonder overheidsingrijpen. Er worden slechts randvoorwaarden gecreëerd. Toen Duitsland besloot om haar sterke D-mark in te leveren voor de komst van een euromunt, stemde Frankrijk ermee in om een Europese centrale bank op te richten naar Duits model. Toch laait de discussie geregeld op. Waar Duitsland tijdens de kredietcrisis bleef vasthouden aan de vrije markt, hield de Franse president warme pleidooien voor een Economische regering van Europa.

Brugfunctie naar het oosten

De ligging van Duitsland brengt ook andere verantwoordelijkheden met zich mee. Zo grenst het land in het oosten aan Polen en Tsjechië. Het vervult daarmee een brugfunctie tussen de politieke realiteit en de economieën van oost en west. Toont Frankrijk zich een warm voorstander van een Europese economische regering, dan rekent Duitsland het zich tot haar taak om ook de belangen van de Oost-Europese landen daarbij goed in het oog te houden. Pleit Frankrijk voor zo’n economische regering, dan stelt Duitsland dat zo’n economische regering niet alleen voor de Eurozone zou mogen gelden, maar voor de Europese Unie als geheel. Daarmee beschermt Duitsland het Oost-Europese belang. De Oost-Europese landen zonder euro worden dan immers niet uitgesloten van de Europese economische politiek. Ook een ander belang blijft gewaarborgd. De Europese Centrale Bank behoudt op die manier haar zorgvuldig uitgedachte positie.

De relatie met Rusland

Ook de relatie met machtsblok Rusland zorgt voor extra verantwoordelijkheid, maar leidt geregeld tot nogal wat kritiek. Zo speelt op dit moment de belangrijke discussie rond de aanleg van een gaspijpleiding door de Oostzee. Gas uit Russische bodem kan hierdoor naar Europa worden gepompt. Deze ‘Nord Stream’ verbindt Duitsland en Rusland rechtstreeks met elkaar. Tegelijk sluit de aanleg van deze pijpleiding andere landen uit van deelname. Vooral Polen en Tsjechië zijn op dit punt erg argwanend. De Finse minister van Buitenlandse Zaken stelt dat het hier gaat om een bilateraal project dat een verzwakking van de eenheid in de EU tot gevolg heeft. Je zou het misschien ook anders kunnen zien. De economische verbondenheid die door deze gasleveranties tussen Rusland en het sterkste EU-lid ontstaat, kan misschien de wederzijdse afhankelijkheid en daarmee onze veiligheid vergroten. De toekomst zal dit moeten uitwijzen.

Veelgestelde vragen

Eerste publicatie op: 10 maart 2021

• Deel Artikel:

Politiek

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie