Wat zijn koppelwoorden en waarom zou je ze moeten gebruiken?

Ontdek de kracht van koppelwoorden in je teksten. Leer hoe ze verbanden leggen en je boodschap duidelijker maken. Verbeter je schrijfvaardigheid met deze essentiële tips!

Team Kennisdomein

7 juli 2023 ·

7 minuten Leestijd

11.3K X Bekeken

Wanneer je probeert om je informatie op iemand anders over te brengen, kun je dat op schrift doen. Je schrijft een tekst over het onderwerp en hoopt dat de ander je begrijpt. Het is niet voor iedereen zo eenvoudig om een goed lopende tekst te schrijven. Daarbij komt dat een tekst niet alleen maar bestaat uit een collectie van losse zinnen. Tussen die zinnen moeten steeds bepaalde verbanden bestaan. Om in je tekst die verbanden aan te brengen maak je gebruik van koppelwoorden.

Koppelwoorden, signaalwoorden, verbindingswoorden

Spreken we over koppelwoorden, dan wordt hiervoor ook vaak de term ‘signaalwoorden’ gebruikt. Het is bepaald geen slechte omschrijving van het type woorden waar het om gaat. Van een woord dat zorgt voor koppeling gaat namelijk steeds een signaal uit. Een signaal bijvoorbeeld dat jou er op wijst dat de zin terugverwijst naar de vorige zin of aansluit bij een eerdere opmerking. Er wordt daarom in plaats van koppelwoorden of signaalwoorden ook geregeld van verbindingswoorden gesproken. Om koppelwoorden, signaalwoorden of verbindingswoorden met een goed resultaat te gebruiken, is het van groot belang om er de precieze betekenis van te kennen. Worden namelijk de verkeerde signaalwoorden gebruikt, dan neemt de leesbaarheid van een tekst in hoog tempo af.

Download ons gratis e-book boordevol tips over taalgebruik.

Lees verder na de afbeelding.

Signaalwoorden en hun gezichtspunt

Laten we verder gaan door eens een paar koppelwoorden te noemen. Die woorden staan niet helemaal op zichzelf. Ze zijn namelijk steeds te koppelen aan een bepaald gezichtspunt. Wil je bijvoorbeeld een verband in tijd zichtbaar maken, dan zijn signaalwoorden als ‘voordat’, ‘eerst’, ‘tijdens’, ‘dan’ of ‘daarna’ heel geschikt. Het verband in tijd kan bijvoorbeeld de vorm krijgen van een zichtbare volgorde. Wordt die volgorde niet benoemd, dan is een uitleg minder goed te volgen. De lezer verliest ook gauw zijn of haar concentratie. Als voorbeeld nemen we hier het gebakken ei. Eerst volgt de versie waarin de signaalwoorden voor tijd ontbreken:

• Op de boterham smeren we boter of margarine. We laten het gebakken ei vanuit de pan op de boterham glijden. We strooien zout over het gebakken ei. In de afwasmachine zetten we het gebruikte bord bij de vuile kopjes.

Nu hetzelfde verhaal, maar dan met de vereiste koppelwoorden:

• Eerst smeren we boter of margarine op de boterham. Daarna laten we het gebakken ei vanuit de pan op de boterham glijden. Dan strooien we zout over het gebakken ei. Daarna zetten we het gebruikte bord bij de vuile kopjes in de afwasmachine.

Bij het lezen van deze twee versies merk je al gelijk dat de tweede versie veel eenvoudiger te volgen is.

Zonder koppelwoorden geen kennis uitdragen

De signaal-, koppel- of verbindingswoorden vormen een onmisbaar bestanddeel in elke tekst. Aan het gebruik ervan wordt in het taalonderwijs nadrukkelijk aandacht besteed. Zo worden teksten die door basisschoolkinderen worden geschreven al vroeg op het gebruik van signaalwoorden beoordeeld.

Toch zijn er nogal wat mensen die kennis van deze koppelwoorden onvoldoende in huis hebben. Dit maakt het voor hen moeilijk om hun eigen kennis over het voetlicht te brengen. Vooral in wetenschappelijke teksten kan het niet gebruiken van signaalwoorden de indruk wekken dat je geen conclusies trekt. Het lastige is vaak ook dat mensen die niet zeker zijn van hun redenering het gebruik van signaalwoorden bewust achterwege laten. Ze denken dat ze zo niet aangesproken kunnen worden op een niet-kloppende redenering.

Toch helpt deze strategie hen niet. Zowel bij de wetenschapper die de koppelwoorden niet beheerst als bij de onzekere verteller valt het ontbreken van verbindingswoorden direct op.

De samenhang in een tekst 

Naast signaalwoorden die een tijdsvolgorde laten blijken, zijn er nog een flink aantal andere. Hier volgt eerst een opsomming van de tekstverbanden die met signaalwoorden zichtbaar kunnen worden gemaakt:

• tijdsvolgorde
• opsomming
• tegenstelling
• overeenkomst, vergelijking
• toelichting, voorbeeld
• oorzaak, gevolg
• doel-middel
• reden, verklaring, argument
• voorwaarde
• samenvatting, herhaling
• conclusie

Je ziet dus dat elke samenhang die in een tekst te vinden is, met koppelwoorden tot stand wordt gebracht. Hierna noemen we van een paar typen tekstverband enkele bijpassende koppelwoorden als voorbeeld.

Heb je hulp nodig bij tekstschrijven, neem dan contact met ons op of download ons gratis e-book boordevol tips.

Opsomming als aangebracht verband in de tekst

Na de tijdsvolgorde die we zojuist al bespraken zien we ‘opsomming’ als tekstverband staan. Koppelwoorden, signaalwoorden of verbindingswoorden die hierbij passen zijn bijvoorbeeld: ‘en’, ‘ook’, ‘daarnaast’, ‘bovendien’, ‘vervolgens’, ‘tenslotte’ of ‘een ander argument’.

Je kunt je waarschijnlijk wel zinnen voorstellen waarin deze koppelwoorden het heel goed zullen doen:

‘In de afwasmachine staan gebruikte borden en vuile kopjes. Ook je bestek kun je erin kwijt. Daarnaast zet haast iedereen zijn vuile dessertschaaltjes in de vaatwasser. Bovendien passen er tegenwoordig steeds grotere soepborden in.’

Het gebruik van al deze koppelwoorden komt heel natuurlijk over. Plaats je ze niet in de zin, of gebruik je de verkeerde koppelwoorden, dan wordt de zin al gauw onbegrijpelijk.

Een oorzaak en gevolg laten zien

Laten we ook ‘oorzaak, gevolg’ eens wat diepgaander bespreken. Je komt hier de wat meer formele signaalwoorden tegen zoals: ‘op grond van’ en ‘ten gevolge van’. Maar ook signaalwoorden als: ‘want’, ‘doordat’, ‘daardoor’ en ‘waardoor’ staan in het rijtje.

Een zin waarin we een paar van deze koppelwoorden gebruiken zou er zo uit kunnen zien:

Op grond van het bestemmingsplan mogen hier 100 woningen gebouwd worden. Daardoor is er nu geen ruimte voor een nieuw recreatiegebied. Het zal moeilijk zijn om hiervoor een andere plek te vinden, want de grondprijzen zijn op dit moment veel te hoog.

Je ziet ook hier weer dat de signaalwoorden in deze zin een essentiële taak vervullen.

Zelf oefenen met het gebruik van verbindingswoorden 

Met de eerder opgenomen opsomming van 11 tekstverbanden hangen heel wat koppelwoorden samen. Van tijdsvolgorde, opsomming en oorzaak-gevolg gaven we er al een aantal als voorbeeld. In principe kun je per tekstverband lange lijsten van koppelwoorden maken. Je leert ze pas echt gebruiken als je ze stuk voor stuk toepast in een zin.

Gelukkig is er op internet veel over deze koppelwoorden / signaalwoorden / verbindingswoorden te vinden. Wil jij ermee oefenen of heb je ze nodig voor een tekst, tik dan gewoon één van de opgesomde tekstverbanden in de zoekbalk van Google. Met een beetje geluk vult Google zelf jouw zoekterm al aan met ‘signaalwoorden’. Uit zo’n zoekopdracht rollen dan direct de woorden die je gebruiken kunt. Het is een ideale manier om met verbindingswoorden te oefenen, zodat je beter wordt in het gebruik ervan.

Heb je hulp nodig bij tekstschrijven, neem dan contact met ons op of download ons gratis e-book boordevol tips over taalgebruik⤵

Gratis ebook – Eerste hulp bij tekstschrijven!

✅ Direct gratis in je mailbox
✅ Leer direct meer over ezelsbruggetjes, de valkuilen van tekstschrijven en het bepalen van een doel voor je tekst
✅ Geschreven door de specialisten van Kennisdomein

Veelgestelde vragen

Andere blogs uit deze reeks

1. Waar komt de Nederlandse taal vandaan?
2. De officiële taalniveaus in Nederland
3. Hoe kundig zijn wij in de Nederlandse taal in 2021
4. Veel gemaakte fouten in de Nederlandse taal
5. De d’s en de t’s, waar komen ze vandaan?
6. Wat zijn koppelwoorden en waarom zou je ze moeten gebruiken?
7. Handige ezelsbruggetjes in de Nederlandse taal
8. Het belang van goede teksten
9. De rol van tekst op social media
10. Waarom SEO belangrijk is
11. Op zoek naar synoniemen
12. Medelanders en het Nederlands

Eerste publicatie op: 17 mei 2021

• Deel Artikel:

Communicatie Nederland NLmaand Tekstschrijven

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie