Hoe werkt het Nederlands erfrecht

Iedereen gaat dood en de meeste mensen hebben wel bezittingen op het moment dat zij het tijdelijke voor het eeuwige verwisselen. Het Nederlands erfrecht beschrijft wie er van wie erft en onder welke voorwaarden. Maak je een testament, dan kan je in grote lijnen zelf vastleggen wie van jou welke spullen of geld erft. Doe je dat niet, dan bepaalt de wet dat. In een volgend blog vertellen we meer over het maken van een testament. In dit blog vertellen we wat er gebeurt als je géén testament hebt als je komt te overlijden.

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

7 minuten Leestijd

9.4K X Bekeken

Inhoudsopgave

Lees verder na de afbeelding.

Wanneer is het Nederlands erfrecht van toepassing

We leven steeds mondialer en je mag er niet altijd voetstoots vanuit gaan dat voor jou in alle gevallen (alleen) het Nederlands erfrecht geldt. Heb je de Nederlandse nationaliteit, woon je in Nederland en ook je bezittingen bevinden zich in Nederland, dan is het eenvoudig. In dat geval is het Nederlands erfrecht van toepassing. Maar het kan ook anders zijn. Je hebt wel de Nederlandse nationaliteit maar woont in een ander land. Of je hebt een huis in een ander land waar je regelmatig komt. Het is in dergelijke gevallen niet altijd direct duidelijk welk recht er geldt. Misschien woon je net over de grens in Duitsland, al vele jaren lang. Je bent echter getrouwd met een Nederlander, je geld staat op een Nederlandse bank en je hebt ook altijd gewerkt in Nederland. Hoewel je formeel onder Duits recht zou vallen, is in dit geval toch het Nederlands recht van toepassing. Er geldt namelijk een belangrijke regel: de overledene had nauwere banden met een ander land dan het land waar hij of zij woonde. Ook kan het uitmaken hoe lang je in een ander land woont. Vuistregel is dat bij 5 jaar verblijf in een ander land, het recht van dat andere land van toepassing is. Dat die regel niet altijd opgaat zagen we bij het hiervoor aangehaalde voorbeeld. Kortom, heb je spullen in het buitenland of woon je in het buitenland, dan kan het zijn dat bij je overlijden niet het Nederlands erfrecht van toepassing is.

Erven volgens de wet in Nederland

We gaan er hier verder vanuit dat er sprake is van een eenvoudige situatie: je woont in Nederland, je bezittingen zijn in Nederland en je hebt de Nederlandse nationaliteit. Je hebt geen testament op het moment van overlijden. Het Nederlands erfrecht is van toepassing.

De mogelijke erfgenamen bevinden zich in vier groepen en moeten altijd familie van je zijn. Er wordt van boven naar beneden gekeken. Is er iemand in groep 1 die van jou erft, dan is het daarmee klaar. Is er niemand in groep 1, dan wordt gekeken naar groep 2. Is daar ook niemand die van je erft dan wordt gekeken naar groep 3 en tenslotte naar groep 4. De laatste twee groepen zijn natuurlijk niet vaak aan de orde.

De groepen

Groep 1: echtgenoot/echtgenote, kinderen, daarna kleinkinderen
Groep 2: ouders, broers en zussen, ooms en tantes, neven en nichten (in volgorde van belangrijkheid)
Groep 3: grootouders, oudooms, oudtantes, achterneven en achternichten
Groep 4: overgrootouders.

Wat is precies familie?

We weten natuurlijk wel wat familie is, maar soms vallen ook mensen die niet door het bloed met ons zijn verbonden onder het begrip familie. Een man die een kind heeft erkend maar niet de biologische vader is bijvoorbeeld. Kinderen die zijn geadopteerd vallen hier ook onder. Schoonfamilie kan echter nooit “familie” zijn. Wil je dat schoonfamilie iets erft, dan zal je daarvoor een testament moeten opstellen.

Wie erft hoeveel

Is er een echtgenoot of echtgenote (er moet dus wel een huwelijk zijn gesloten of een samenlevingscontract zijn opgesteld), dan bepaalt de wet dat deze alles erft. Zijn er ook kinderen, dan erven zij allemaal evenveel. Stel dat de vader overlijdt: de moeder en de kinderen erven dan allemaal een gelijk deel van de nalatenschap van vader. De kinderen echter krijgen hun deel nog niet direct maar pas als ook de moeder is overleden. De kinderen moeten echter wel meteen belasting betalen over hun erfdeel.

Voorbeeld: vader overlijdt en laat €300.000 aan bezittingen na. Moeder en 2 kinderen erven nu ieder een gelijk deel, dus €100.000 per persoon. De kinderen krijgen hun deel nog niet, maar pas als moeder ook is overleden. Zij betalen (soms) wel al belasting over hun erfenis.

Heeft de overledene geen partner, kinderen of kleinkinderen, dan wordt gekeken naar de personen in groep 2, daarna naar groep 3 en 4.

Let op: bedenk dat wanneer ouders in gemeenschap van goederen zijn gehuwd, de nalatenschap van elk van hen de helft is van het totale bezit. Bezitten zij samen €300.000, dan bedraagt de erfenis van vader dus maar de helft: €150.000. De moeder en de twee kinderen erven vervolgens ieder een deel, dus €50.000 per persoon.

Kindsdeel en legitieme portie

Een kindsdeel is het deel van de erfenis waarop kinderen recht hebben. Zoals in het hiervoor gegeven voorbeeld. Sommige ouders “onterven” hun kinderen. Dit kan maar ten dele en wel maar voor de helft. Een kind houdt altijd recht op zijn of haar legitieme portie, ook als deze door de overledene is onterfd. De legitieme portie is de helft van het bedrag waarop het kind recht zou hebben indien deze niet zou zijn onterfd.

Plaatsvervulling

Plaatsvervulling betekent dat iemand erft maar deze erfenis niet kan of wil aannemen. We kijken nogmaals naar het voorbeeld. Vader overlijdt en heeft twee kinderen. Een van deze kinderen, een zoon, is reeds overleden maar had zelf al kinderen. Kleinkinderen van de overledene dus. Deze kleinkinderen treden nu in de plaats van hun vader en erven gezamenlijk zijn deel. Plaatsvervulling kan ook indien iemand een erfenis verwerpt of deze onwaardig is. De zoon is bijvoorbeeld nog wel in leven maar wil de erfenis van zijn vader niet aanvaarden. Zijn kinderen willen dat wel en treden nu in de plaats van hun vader. Plaatsvervulling kan tot in de 6^e graad en heeft alleen betrekking op kinderen (kleinkinderen, achterkleinkinderen en zo verder).

Bezittingen en schulden

Een erfenis bestaat altijd uit de som van de bezittingen en schulden. Een huis heeft een waarde, daarvan gaat de openstaande hypotheek af. Het is vooraf niet altijd duidelijk of een erfenis positief of negatief zal uitpakken. Met andere woorden: er kunnen meer schulden zijn dan bezittingen. Krijg je een erfenis, dan kan je daardoor flink in de problemen komen. Aanvaard je een erfenis, dan ben je aansprakelijk voor het totaal, óók als blijkt dat er meer schulden dan bezittingen zijn. Je hebt dan alleen schulden geërfd. Om dit te voorkomen bestaat er zoiets als beneficiair aanvaarden. Dit betekent dat je de erfenis onder voorwaarden aanvaardt. Blijken er na verloop van tijd meer schulden dan bezittingen te zijn, dan kan je de erfenis alsnog verwerpen. Zit het goed en zijn er meer bezittingen dan schulden, dan kan je de erfenis alsnog aanvaarden. Een erfenis kan je dus

Zuiver aanvaarden
Beneficiair aanvaarden
Verwerpen.

Een beneficiaire aanvaarding brengt wel meer werk met zich mee. Je moet er voor naar de Rechtbank, het kost meer tijd en ook meer geld. Uiteraard kan een notaris dit allemaal voor je regelen.

Meer lezen over de regels van het Nederlands erfrecht?

Hoe werkt erfbelasting

Als je een erfenis krijgt, dan moet je daarover erfbelasting betalen. Regel is dat hoe dichter je in relatie staat tot de overledene, hoe minder belasting je hoeft te betalen. Echtgenoten betalen het minst erfbelasting, daarna kinderen, kleinkinderen en zo verder. Mensen die geen familierelatie hebben met de overledene betalen het meest erfbelasting.

Voorbeeld

Iemand erft € 10.000. Hoeveel belasting je moet betalen hangt af van de relatie die je hebt met de overledene (bedragen 2020):

Partner: betaalt geen erfbelasting
Kind of kleinkind: betaalt geen erfbelasting
Achterkleinkind: €1402
Geen familierelatie: €2337.

Nu erft iemand €250.000:

Partner: betaalt geen erfbelasting
Kind: €33.138
Kleinkind: €59.649
Achterkleinkind: €66.394
Geen familierelatie: €86.443.

De grote verschillen hebben voornamelijk te maken met de vrijstellingen. Partners, kinderen en kleinkinderen hebben een vrijgesteld bedrag waarover zij geen belasting hoeven te betalen. De erfbelasting wordt alleen in rekening gebracht over het deel boven de vrijstelling.

Meer lezen of een proefberekening maken? Lees meer over erfbelasting op de website van de Belastingdienst.

Eerste publicatie op: 15 maart 2020

Deel Artikel:

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie