Het ontstaan en de ontwikkeling van het coronavirus

Waar in 2019 nog niemand iets had gehoord over het coronavirus, beïnvloedt dit virus inmiddels al meer dan twee jaar ons leven. Wat is het virus precies? Hoe is het ook alweer ontstaan? En waarom heeft het virus zo’n grote invloed? Je leest het hier. 

Team Kennisdomein

30 mei 2023 ·

12 minuten Leestijd

5.3K X Bekeken

Lees verder na de afbeelding.

Hoe ontstond het coronavirus? 

In december 2019 dook het coronavirus voor het eerst op in de Chinese plaats Wuhan. Waarschijnlijk vond het zijn oorsprong in vlees van vleermuizen, waarna het op de mens is overgedragen. Het is dus op één plek – op de wildedierenmarkt in Wuhan – ontstaan als menselijk virus. Vervolgens zijn weer andere mensen met het virus besmet, waarna het zich als een lopend vuurtje verspreidde. Twee maanden later ging het virus de hele wereld over.

Wat is het coronavirus?

De officiële naam van het coronavirus is SARS-CoV-2. Dit virus veroorzaakt de ziekte COVID-19. Deze ziekte kan luchtwegklachten, koorts en soms zelfs ernstige ademhalingsproblemen veroorzaken. Het virus verspreidt zich door druppeltjes, vrijgekomen door bijvoorbeeld hoesten, niezen, praten en zingen. Ademen anderen deze druppeltjes in of komen deze op een andere manier in de mond, neus of ogen, dan kunnen zij besmet raken met het virus. 

De symptomen van COVID-19 zijn verkoudheidsklachten, hoezen, koorts, benauwdheid en plotseling verlies van reuk en/of smaak. Daarnaast zijn er nog een aantal klachten die iets minder voorkomen, zoals vermoeidheid, hoofdpijn, oogpijn, duizeligheid, spierpijn, prikkelbaarheid, verlies van eetlust, diarree en misselijkheid.

Hoe ziek iemand wordt en zich voelt, verschilt per persoon. Sommigen hebben lichte verkoudheidsklachten en anderen hebben zulke ademhalingsproblemen dat ze moeten worden opgenomen in het ziekenhuis. Dat betekent ook dat sommigen na een paar dagen alweer klachtenvrij zijn, waar anderen wekenlang ziek blijven. Een deel kan er zelfs maandenlang ziek van blijven. Dat wordt dan Long COVID genoemd.

Iedereen kan ziek worden van het coronavirus. Uit onderzoek blijkt wel dat kinderen en jongeren minder ziek worden. Mensen die ouder zijn dan 60 jaar, een chronische of ernstige ziekte hebben of een verlaagde weerstand hebben, lopen daarentegen een groter risico om er zieker van te worden.

Ben je verkouden? Dan kan je ook last hebben van het RS-virus.

De jaarlijkse griep en het Coronavirus

Het jaarlijkse griepvirus steekt in landen met een gematigd klimaat, waaronder Nederland, tijdens de wintermaanden de kop op. Het virus zelf is het hele jaar aanwezig en je kunt dan ook in landen met een tropisch of subtropisch klimaat het hele jaar door de griep krijgen. Een verklaring voor de griepepidemie in de koude maanden in Nederland is dat wij dan veel binnen zijn en elkaar gemakkelijker kunnen besmetten. Vroeger dacht men dat het aan de buitentemperatuur lag en men kon “kouvatten” en zo griep krijgen. Kou speelt ten dele wel een rol, maar meer omdat blootstelling aan kou onze weerstand tijdelijk kan verminderen. We zijn dan dus meer vatbaar voor een griep. 

Elk jaar krijgt wereldwijd 5 tot 10% van de bevolking griep. Kinderen zelfs 20 tot 30%. Veruit de meeste griepgevallen verlopen zonder ernstige problemen. Toch hebben zo’n 3 tot 5 miljoen mensen per jaar wél ernstige symptomen en overlijden er jaarlijks wereldwijd een kwart tot een half miljoen mensen aan de griep. In Nederland krijgen ruim 800.000 mensen de griep en overlijden er tussen de 250 en 2000 mensen aan het virus. Ondanks de griepprik nam dat aantal in de jaren voor 2019 steeds meer toe. In 2018 stierven er bijna 10.000 mensen aan griep of de gevolgen daarvan. De vergrijzing kan hierin een rol spelen. Het overgrote deel van de sterfgevallen is namelijk 65 jaar of ouder. Daarnaast vormen chronisch zieken een belangrijke risicogroep.

De klachten die je van het griepvirus krijgt, komen veelal overeen met de klachten door het coronavirus. Wel zorgt het coronavirus daarbij ook en vaker voor het verlies van reuk en smaak en darmklachten. Daarnaast ontstaan de klachten van het griepvirus vaak snel en hevig, maar blijven de klachten van het coronavirus langer aan. Je houdt meestal 1 tot 4 dagen na de besmetting klachten. Bij het coronavirus is dat vanaf de tweede tot de veertiende dag na de besmetting. 

Waarom werd zo heftig op het coronavirus gereageerd?

Toen het coronavirus in december (sommigen beweren zelfs november) 2019 in China opdook, was men een korte tijd nog weinig bezorgd. Er werd gedacht dat het virus in China zou blijven. Al gauw werd dat anders, toen bleek dat het als een lopend vuurtje rondging. Meerdere landen cancelden vluchten uit China en de ontwikkeling van het virus was het nieuws van de dag. Er waren verschillende redenen voor de heftige reactie op het coronavirus:

• De onbekendheid. We wisten – en weten nog steeds – niet precies wat de gevolgen van het coronavirus zijn. Op dat moment heersten er allerlei vragen: hoe besmettelijk is het nieuwe virus, kan het overgedragen worden van mens op mens, hoe gevaarlijk is het virus, hoeveel mensen sterven er door het virus en wat zijn de risicogroepen? Sommige virussen zijn vooral gevaarlijk voor ouderen en/of mensen met een andere ziekte maar soms kunnen bijvoorbeeld ook juist kinderen gevaar lopen. Het bleek erg besmettelijk te zijn en heeft al veel mensen het leven gekost.
• Veel zieken tegelijk. Dit kan tot allerlei problemen leiden, vooral in de medische zorg. Elk land heeft te maken met griepgevallen, maar bij een uitbraak door een nieuw virus kan dit ineens enorm toenemen. Ziekenhuizen zijn hier dan onvoldoende op ingericht.
• Tekort aan bedden en middelen. Dit is ook een gevolg van veel zieken tegelijk. Er werd gedacht: misschien is het nieuwe coronavirus niet zozeer veel gevaarlijker dan een gewoon griepvirus, maar wel erg lastig te hanteren. Mogelijk zijn er opeens duizenden zieken die zorg nodig hebben: een bed en verzorging, zuurstof en medicatie. Dat bleek het geval te zijn.
• Tekort aan medisch personeel. Dit tekort wordt deels veroorzaakt door het grote aantal zieken dat moet worden verzorgd, maar ook door de ziekte zelf. Ook medisch personeel zal ziek worden, waardoor de beschikbare groep medici en verplegers te klein kan worden.
• Gevaar van verdere mutatie. Een nieuw griepvirus kan verder muteren, waardoor het opeens ernstiger wordt dan voorheen. Een persoon met een gewone griep die ook wordt geïnfecteerd met een ander virus kan een gemuteerd virus ontwikkelen.
• Economische gevaren. Veel zieken tegelijk kan de economie ontwrichten. In alle sectoren kan een tekort aan personeel ontstaan: van scholen tot bedrijven en overheid. Er kunnen problemen ontstaan in de toevoer van middelen, in de vervoerssector zelf en in het openbaar vervoer.
• Landen met een minder goede medische zorg. In deze landen kan een nieuw virus veel slachtoffers maken, omdat hier de medische zorg onvoldoende is ingericht op grote aantallen ernstig zieke mensen.

Een pandemie

We spreken van een pandemie als er wereldwijd mensen ziek zijn van een virus. Het woord is afkomstig uit het Grieks: pan betekent alle en demos betekent mensen of volk. 

Om van een gevaar voor een pandemie te kunnen spreken moet worden voldaan aan drie eisen:

1. Een nieuwe ziekte
2. Overdraagbaar van mens op mens
3. De ziekte veroorzaakt ernstige symptomen.

De WHO heeft 6 alarmfases voor een pandemie beschreven:

1. Geen virus
2. Dierlijk virus overgedragen op de mens
3. Een kleine clustering van zieke mensen 
4. Overdracht van mens op mens bevestigd
5. Twee of meer landen in dezelfde WHO-regio zijn getroffen door het virus
6. Een land in een andere WHO-regio is getroffen door het virus. 

Een pandemie ontstaat vaak in golven. Het virus kan zich dus tijdelijk minder snel verspreiden om vervolgens weer toe te nemen. De alarmfases moeten in relatie worden gezien met de eisen die aan een pandemie worden gesteld waarbij de ernstige symptomen het belangrijkste zijn. Een nieuw verkoudheidsvirus zonder grote gezondheidsrisico’s kan bijvoorbeeld niet tot een pandemie leiden. 

Een pandemie breekt zo eens in 10 tot 40 jaar uit. De pest heeft tot vele miljoenen doden geleid. Er waren pandemieën rond:

• 165, 250 en 545: de pest
• 1350: de pest, met 25 miljoen doden, een derde van de Europese bevolking op dat moment
• Van 1896 tot 1945: de pest, met 12 miljoen doden
• Van 1918 tot 1920: Spaanse griep, met 500 miljoen zieken en 20-50 miljoen doden
• 1957: Aziatische griep, met 1 miljoen doden
• 1968: Hongkonggriep, met 700.000 doden
• 1980 en verder: Aids, met meer dan 25 miljoen doden
• 2009/2010: Mexicaanse griep, met ca. 14.000 doden.

Op 11 maart 2020 heeft de WHO de corona uitbraak officieel als pandemie aangemerkt. Alle landen en werelddelen zijn getroffen. Sommige heftiger dan andere.

De cijfers

Wereldwijd zijn er veel mensen met het coronavirus besmet en zijn er veel doden te betreuren. In september 2020 waren er al ruim 6 miljoen besmettingen en 857.000 doden bevestigd. Uiteraard waren dat er veel meer, want lang niet alle besmettingen en doden worden geregistreerd. In februari 2022 is het aantal besmettingen wereldwijd opgelopen tot 412 miljoen. Daarvan zijn 5,82 miljoen mensen overleden. In Nederland hebben 5,73 miljoen besmettingen bevestigd en zijn 21.396 mensen aan het virus overleden. Nog steeds zal dit cijfer in werkelijkheid hoger liggen en neemt het elke dag toe. 

Waar het virus in China ontstond, werden de Verenigde Staten al snel het zwaarst getroffen door het virus. september 2020 waren daar al 6 miljoen besmettingen bevestigd. Inmiddels zijn dat er 77,6 miljoen, waarvan 918.000 mensen zijn overleden. De landen India (42,7 miljoen/509K), Brazilië (27,5 miljoen/639K), Frankrijk (21,2 miljoen/132K) en het Verenigd Koninkrijk (18,4 miljoen/160K) volgen de Verenigde Staten op.

De maatregelen

Waar het aantal coronabesmettingen de afgelopen twee jaren pieken en dalen kende, volgden de maatregelen. Vrijwel alle landen troffen maatregelen die onderling veel overeenkomsten vertoonden, maar ook behoorlijk van elkaar konden afwijken. Sommige landen besloten pas laat of mild in te grijpen, waar andere landen al snel strenge maatregelen troffen. De Filipijnse president heeft geopperd mensen die zich niet aan de corona maatregelen houden dood te schieten.

In Nederland hadden de maatregelen het doel om het aantal besmettingen te verminderen en daarmee vooral het aantal mensen dat in het ziekenhuis terechtkomt, in te dammen. Het had het uiteindelijke doel om de ziekenhuiszorg behapbaar te houden. 

De eerste adviezen die vanuit de Nederlandse overheid werden gegeven, waren: was je handen regelmatig, hoest en niet in je elleboog, schud geen handen en gebruik papieren zakdoekjes. Vanaf 12 maart 2020 volgden daarop de eerste maatregelen: je moest thuisblijven en sociaal contact vermijden bij verkoudheidsklachten, hoesten, keelpijn of koorts. Bijeenkomsten van meer dan 100 personen werden afgelast en mensen moesten zoveel mogelijk thuiswerken. Hogescholen en universiteiten werd verzocht online onderwijs aan te bieden in plaats van grootschalige colleges. Ook werd al gauw de nadruk gelegd op een goede ventilatie en kwam het advies om 1,5 meter afstand van elkaar te houden. 

In Nederland is aanvankelijk gekozen voor een zogenaamde intelligente lockdown. De anderhalve meter samenleving vormde daarvoor de basis. Iedereen moest waar dat mogelijk was anderhalve meter afstand houden tot elkaar. Bedrijven werden ondersteund via de NOW-regeling en de TOZO. Ondanks steunmaatregelen gingen veel bedrijven failliet en zijn veel mensen op staande voet ontslagen. De maatregelen die werden genomen bleken succesvol en het aantal besmettingen in Nederland nam gestaag af. Op 1 juni mocht de horeca onder voorwaarden haar deuren weer openen.

Hierop zijn veel maatregelen gevolgd. Er kwamen nieuwe maatregelen bij, de maatregelen werden verlengd en uiteindelijk kwamen er weer versoepelingen. In de zomer van 2020 waren er weinig maatregelen van kracht, maar in augustus 2020 werden de maatregelen alweer verscherpt. 

Scholen en kinderopvanglocaties, de horeca, theaters, bioscopen, winkels en andere openbare ruimtes zijn meerdere keren gesloten geweest. Op andere momenten moesten er strenge maatregelen getroffen worden of waren er beperkte openingstijden. Ook zijn contactberoepen, zoals de kapper, zijn regelmatig verboden geweest. Waar er eerst veel discussie was over de werkzaamheid van een mondkapje, werd dat al snel wel geadviseerd. Regelmatig is besloten dat je maar 2 of 4 mensen thuis mocht ontvangen. In januari 2021 volgde er zelfs een avondklok, waardoor je tussen 21:00 en 4:30 niet buiten mocht zijn. 

Verschillende varianten

Een kenmerk van een virus is dat het voortdurend verandert. Het krijgt steeds een net iets andere genetische code. Dat wordt ook wel een mutatie genoemd. Het coronavirus, zoals deze is ontstaan, is inmiddels ook al meerdere keren gemuteerd. De eerste variant wordt daarom de Alpha-variant benoemd. Nadat de minder besmettelijke Beta- en Gamma-variant ontstonden, kwam de Delta-variant in de zomer van 2021 op. Deze variant werd in augustus 2021 al dominant. Vervolgens stak in december 2021 de Omikron-variant de kop op. Deze variant is zeer besmettelijk, maar tot nu toe worden mensen er minder ziek van. Mensen komen minder snel in het ziekenhuis terecht, wat bij de Delta-variant vaker het geval was.

Vaccinaties

Een lange tijd is er geen medicijn geweest dat coronavirus kon indammen. Wel is al snel gewerkt aan de ontwikkeling van een vaccin. Waar daar normaal gesproken jaren over wordt gedaan, gebeurde dat nu binnen een jaar. 

Sinds eind 2020 worden vaccinaties ingezet om het coronavirus de kop in te drukken. In december 2020 keurde het Europese geneesmiddelbeoordelingscomité van het EMA het eerste vaccin goed, het mRNA-vaccin van Pfizer/BioNTech. Hierna volgden ook het mRNA-vaccin van Moderna en de Vectorvaccins van AstraZeneca en Janssen. Aanvankelijk werden deze vier vaccinaties gebruikt. De laatste twee vaccins hebben alleen een lager percentage werkzaamheid, waarbij het AstraZeneca vaccin ook een zeer zeldzame, maar ernstige trombosebijwerking kan veroorzaken. Hierdoor wordt op dit moment alleen nog met Pfizer en Moderna gevaccineerd.  

Begin december 2020 kreeg in het Verenigd Koninkrijk de eerste persoon ter wereld het coronavaccin toegediend. In Nederland werd pas op 6 januari de eerste prik gezet. Aanvankelijk kwamen we dus traag op gang, maar inmiddels zijn er 33,5 miljoen doses toegediend, waardoor 12,3 miljoen mensen volledig zijn gevaccineerd. Dat betekent dat 70,7% van de volledige Nederlandse bevolking is gevaccineerd. 

Toekomstperspectief

Al vanaf het begin zorgen het coronavirus zelf en de maatregelen die ervoor getroffen worden voor veel onrust in de Nederlandse samenleving. Er zijn de afgelopen twee jaar al vele demonstraties, opstanden en rellen geweest. Zo vonden er na de ingang van de avondklok in januari 2021 avondklok rellen plaats in Eindhoven en andere steden en vonden er in november 2021 rellen plaatst bij een protest tegen het 2G-beleid in Rotterdam.

Steeds meer komt de behoefte aan en de noodzaak voor een toekomstvisie naar boven. Het is duidelijk geworden dat het coronavirus niet weg zal gaan. We zullen er dus mee moeten leren leven en de vraag is: Hoe? Hygiënemaatregelen en vaccineren is een middel. Daarnaast is er een medicijn ontwikkeld die het risico op ernstige klachten door het coronavirus moet tegengaan. Deze wordt op dit moment beoordeeld. Hoewel het traag verloopt, wordt er langzaamaan onderzocht hoe de samenleving weer open kan en open kan blijven, terwijl het coronavirus nog onder ons is.

Gebruikte bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pandemie
https://www.rivm.nl/coronavirus/nieuw-coronavirus-in-China

Eerste publicatie op: 18 februari 2022

• Deel Artikel:

Pandemie Virus

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie